Nigdy nie należy bagatelizować kiepskiego samopoczucia dziecka. Najmłodsi, podobnie jak i dorośli, mogą borykać się z problemami o podłożu psychicznym i emocjonalnym. Depresja u dzieci i nastolatków jest realnym zagrożeniem.

Depresja u nastolatków – statystyki

Obniżony nastrój i zaburzenia depresyjne okazują się bardzo dużym problemem. Najlepszymi dowodami są rozmaite badania i analizy statystyczne, których wyniki są naprawdę przerażające. W roku 2015 przeprowadzono test PRIME-MD PHQ w grupie 70 uczniów w wieku 18 lat. U 25,7% ankietowanych zaobserwowano zaburzenia o charakterze depresyjnym. W tej grupie aż 62,9% przejawiało problemy ze snem, a 44,5% potwierdziło występowanie myśli samobójczych. W pracy wykazano, że najczęściej (76,5%) wskazywanym stresorem były kwestie związane ze szkołą.[1]

Statystyki zamieszczone przez Komendę Główną Policji również nie napawają optymizmem. W latach 2017-2020 aż 3167 nastolatków między 13 a 18 rokiem życia dokonało zamachu samobójczego. Z tego blisko 13% przypadków zakończyło się zgonem.[2]

Rezultaty zamieszczone w raporcie FDDS również nie napawają optymizmem. Analiza ubiegłorocznych danych, które pozyskano na podstawie rozmów z telefonu zaufania (116 111) dowodzi, że:

•     11% rozmów i wiadomości dotyczyła depresji i stanu wskazującego na obniżony nastrój
•     8% połączeń i przesłanych maili odnosiła się do myśli samobójczych, a 4% poruszała kwestie związane z samookaleczeniem
•     w roku 2020 liczba nadesłanych wiadomości i przeprowadzonych interwencji była dwukrotnie wyższa aniżeli w roku 2019[3]

Jakie są objawy depresji u nastolatków?

Depresja jest niezwykle podstępną chorobą, która przez długi czas może pozostać utajona. Choć w większości przypadków zaburzenia depresyjne kojarzą się z samookaleczeniem i myślami samobójczymi, to jednak gross symptomów ma charakter behawioralno-emocjonalny. Do najistotniejszych objawów depresji u nastolatków należą:

•     problemy z apetytem, utrata masy ciała
•     spadek nastroju i kiepskie samopoczucie
•     wyraźnie ograniczone odczuwanie radości
•     nieustanne zmęczenie i brak energii do funkcjonowania
•     pogorszenie koncentracji, utrata uwagi, obniżenie motywacji
•     „czarnowidztwo” – pesymistyczne myślenie na własny temat
•     problemy ze snem m.in. trudności z zaśnięciem, wybudzanie się w środku nocy
•     wycofanie się z życia społecznego i drastyczne unikanie kontaktu z rówieśnikami

Utrzymywanie się powyższych objawów przez co najmniej 2 tygodnie stanowi sygnał, aby umówić dziecko na konsultację ze specjalistą. Ponadto warto też wspomnieć, że depresja u nastolatków często powoduje reakcje psychosomatyczne np. biegunki, bóle brzucha, silne zawroty głowa, uciążliwe zaparcia, duszność, czy nadmierną potliwość.

Depresja u nastolatków – leczenie

Pojawienie się wszelkich sygnałów, które mogą wskazywać na występowanie problemów o charakterze zaburzeń depresyjnych, należy bezwzględnie skonfrontować z psychologiem lub psychiatrą specjalizującym się w pracy z dziećmi i młodzieżą. Ponadto rodzice powinni często rozmawiać z własnymi dziećmi o emocjach, zdrowiu i ogólnej kondycji psychofizycznej – ich zachowanie oraz wypowiedzi mogą zawierać wiele podtekstów, które wskazują na obecność problemów dotyczącymi ich wnętrza.

Nie można jednak zapominać o dużej roli farmakoterapii. Leki antydepresyjne muszą być indywidualnie dopasowanie do konkretnego pacjenta. W praktyce wyróżnia się cztery główne grupy antydepresantów:

• SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny)

Przyczyniają się do wzrostu stężenia serotoniny w mózgu, co ma istotne znaczenie w kontekście samopoczucia. Ponadto wykazują właściwości przeciwlękowe.

• SNRI (inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny)

Ich działanie powoduje nie tylko wzrost poziomu serotoniny, ale i oddziałuje na całkowite stężenie noradrenaliny. Dzięki temu dodatkowo przejawiają działanie przeciwbólowe.

• TLPD (trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne)

Ograniczają wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny oraz oddziałują na szereg innych receptorów, co różni je od dwóch wcześniejszych grup.

• IMAO (inhibitory monoaminooksydazy)

Zwiększa stężenie serotoniny w mózgu wskutek blokowania monoaminooksydazy A – enzymu odpowiedzialnego za rozkład neurotransmiterów.

Skuteczność stosowanych leków antydepresyjnych jest nierozerwalnie związana z systematyką. Pierwsze rezultaty ich działania są odczuwane przez pacjenta po około 2 tygodniach, choć w większości przypadków jest to czas od 4 do 6 tygodniach regularnego użycia. W tym czasie specjalista powinien monitorować stan pacjenta, aby w razie potrzeby zmienić dawkę (na większą lub mniejszą). Zmiana leku następuje wówczas gdy maksymalna dawka konkretnego preparatu nie przynosi korzyści.

Istotną informacją jest fakt, że antydepresanty wchodzą w niebezpieczne interakcje z ziołami. Choć wedle powszechnego przekonania preparaty ziołowe są bezpieczne, to jednak osoby leczące się farmakologicznie z powodu depresji muszą zachować szczególną ostrożność wobec takich składników jak miłorząb japoński, ziele dziurawca, czosnek, koci i diabelski pazur, kora wierzby, berberys pospolity, kasztanowiec zwyczajny, czy bioflawonoidy zawarte w grejpfrutach i pomarańczach.

Bibliografia:

1. Dymowska, Aleksandra, and Katarzyna Nowicka-Sauer. „Depresja wśród młodzieży—problem wciąż aktualny.” Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 9. No. 2. 2015.
2. https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/63803,Zamachy-samobojcze-od-2017-roku.html [dostęp: 18.12.2021]
3. Dąbrowska, Paulina. „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży w roku 2020 na podstawie rozmów w 116 111–telefonie zaufania.” Dziecko Krzyzone. Teoria, badania, praktyka 20.2 (2021): 63-75.